বীৰ্কে বি. থাপা

কবিতাৰ মই এজন অতি ছিৰিয়াছ পাঠক। সৰুৰে পৰাই মই কবিতা পঢ়ি আহিছোঁ। বিংশ শতিকাৰ আশীৰ দশকটো মোৰ যৌৱনৰ এটা সোণালী কাল। সেই সময়ছোৱাত আমি হেম বৰুৱা, নৱকান্ত বৰুৱা,হীৰেন ভট্টাচাৰ্য, নিৰ্মলপ্ৰভা বৰদলৈ আদি অগ্ৰজ কবিৰ উপৰি আশীৰ দশকত আত্মপ্ৰকাশ কৰি নিজা একোটা শৈলীৰে সেই সময়ৰ অগ্নিগৰ্ভা পৰিস্থিতিক লৈ কবিতা লিখি সুখ্যাতি লাভ কৰা সমীৰ তাঁতী, সনন্ত তাঁতি, নন্দ সিং, বিপুলজ্যোতি শইকীয়া, ৰফিকুল হুচেইন, ৰাজু বৰুৱা, মেঘালী ফুকন আদিৰ কবিতা খুব পঢ়িছিলোঁ।হীৰেন ভট্টৰ ‘দেশ বুলিলে আদেশ নালাগে’ৰ দৰে বিপ্লৱী ভাবাপন্ন কবিতাসমূহে আমাৰ চেতনাক যেনেদৰে বিদ্ৰোহী কৰি তুলিছিল তেনেদৰে ‘মমডাল এনেকৈ জ্বলি থকা দেখিলে মোৰ দুখ লাগি যায়/তাতকৈ ব’লা, এন্ধাৰতে বহোঁ’ৰ দৰে কবিতাসমূহে আমাৰ মনবোৰ ৰোমাণ্টিক বিষাদেৰে আৱৰি পেলাইছিল। সেইদৰে সনন্ত তাঁতিৰ বিদ্ৰোহী কবিতাসমূহ পঢ়ি আমাৰ মনবোৰ সাম্যবাদী চেতনাৰে উদ্বুদ্ধ হৈ উঠিছিল। সৰ্বহাৰাৰ দুৰ্জেয় শক্তিৰে শোষণমুক্ত সমাজ গঢ়াৰ সপোন জাগি উঠিছিল দুচকুত। মেঘালী ফুকনৰ কবিতাত প্ৰতিফলিত হোৱা গ্ৰাম্য আৰু নৈসৰ্গিক দৃশ্যবোৰে আমাৰ ল’ৰালিৰ ৰম্যভূমি পথাৰ, নৈ-জান-জুৰি, বোকা-পানী, খাল-দোং আদিক এনেদৰে সজীৱ কৰি তুলিছিল যে আমিও গ্ৰাম্য আৰু নৈসৰ্গিকতাৰ প্ৰেমত পৰিবলৈ আৰম্ভ কৰিছিলোঁ। মেঘালী ফুকনৰ কবিতাত অনুৰণিত নিভাঁজ অসমীয়া শব্দবোৰেৰে উপচি পৰিছিল আমাৰ মন-প্ৰাণ।

এনেকৈয়ে কবিতাৰ প্ৰেমত পৰিছিলোঁ সৌ তাহানিতে। তাৰ পাছতে কবিতাই তাৰ সুদীৰ্ঘ পথপৰিক্ৰমাত অনেক পৰিৱৰ্তন লাভ কৰিলে। একবিংশ শতিকাৰ নতুন প্ৰজন্মৰ কবিতাত প্ৰকাশ পোৱা নতুন শৈলী, নিৰ্মাণ-ৰীতি, প্ৰতীক আৰু চিত্ৰকল্পৰ ব্যৱহাৰেও আমাক যথেষ্ট আকৃষ্ট কৰে। নতুন প্ৰজন্মৰ কবিতাত প্ৰকাশ পোৱা ভাবৰ গভীৰতা আৰু বিষয়বস্তুৰ নতুনত্ব ভাল লাগে। আজিৰ কবিতা দুৰ্বোধ্য বুলি উঠা অভিযোগ সত্ত্বেও প্ৰণব কুমাৰ বৰ্মনৰ দৰে কিছুসংখ্যক কবিৰ কবিতাত দেখা পোৱা প্ৰবল সামাজিক দায়বদ্ধতা, শ্ৰেণীহীন সমাজ গঢ়াৰ স্বপ্নাতুৰ মন, ধৰ্মীয় সাম্প্ৰদায়িকতাৰ বিষবাষ্প কঢ়িওৱা শক্তিবোৰৰ বিৰুদ্ধে মুক্তভাৱে থিয় দিব পৰা নিৰ্ভীকতা আদিয়ে আমাৰ মনত সদায়ে এক আশাবাদ জগাই তোলে। সমাজ পৰিৱৰ্তনৰ ক্ষেত্ৰত নতুন প্ৰজন্মৰ কবিতাই এটা উল্লেখযোগ্য ভূমিকা গ্ৰহণ কৰিব বুলি আমি বিশ্বাস কৰোঁ।

বহুতে কয় যে মানুহে ৰস আস্বাদনৰ বাবেই কবিতা পঢ়ে। আগতে হয়তো তেনেকুৱা কিবা এটা আছিল। আমাৰ কৈশোৰ আৰু যৌৱনৰ দিনবোৰতো আমি কবিতা পঢ়িছিলোঁ কেৱল ৰস আস্বাদনৰ বাবে। যৌৱনৰ দিনবোৰত পঢ়া প্ৰেমৰ কবিতাবোৰত নিজৰ অন্তৰ্বেদনা, আৱেগ-অনুভূতিৰ মিল দেখি আমোদ পাইছিলোঁ। কিন্তু বয়স বাঢ়ি অহাৰ লগে লগে কবিতা পঢ়াৰ উদ্দেশ্য কেৱল ৰসাস্বাদনেই হৈ থকা নাই। আজি মই কবিতা পঢ়োঁ নতুন প্ৰজন্মৰ মানসিকতা, সামাজিক দায়বদ্ধতা, অধ্যয়নৰ গভীৰতা আদি বিষয়বোৰ জনাৰ উদ্দেশ্যেৰে। যিসকল কবিৰ কবিতাত জীৱনৰ সত্যক আৱিষ্কাৰ কৰোঁ সেইসকল কবিৰ কবিতাই মই বাৰে বাৰে পঢ়োঁ—আৱিষ্কাৰ কৰিবলৈ চেষ্টা কৰোঁ আজিৰ প্ৰজন্মৰ দৃষ্টিভংগীক। নতুন প্ৰজন্মৰ বহু কবিয়ে প্ৰেমক লৈ অজস্ৰ কবিতা লিখিছে, যিবোৰ কবিতা পঢ়িবলৈ বা আবৃত্তি কৰিবলৈ ভাল। কিন্তু সুগভীৰ জীৱন-দৰ্শন আৰু সততা নথকা কবিতাই কেতিয়াও মনত স্থায়ী সাঁচ পেলাব নোৱাৰে। নীলিম কুমাৰৰ প্ৰেমৰ কবিতাসমূহত মই সদায়ে নতুনত্ব বিচাৰি পাওঁ—জীৱনক পৰ্যৱেক্ষণ কৰা নতুন দৃষ্টিভংগী বিচাৰি পাওঁ। নীলিম কুমাৰৰ ‘জোনাক ভাল পোৱা তিৰোতাজনী’ শীৰ্ষক কবিতাত প্ৰতিফলিত হোৱাৰ দৰে নাৰীৰ মান-অভিমান আদিৰ দৰে সূক্ষ্মাতিসূক্ষ্ম বিষয়বোৰ মই বিচাৰি চলাথ কৰোঁ নতুন প্ৰজন্মৰ কবিতাত। কাৰণ, সামাজিক দায়ৱদ্ধতাৰ লগে লগে নাৰীৰ আৱেগ-অনুভূতি, সমানাধিকাৰ আদিৰ প্ৰতি সহমৰ্মিতা আজিৰ সময়ৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতত এক অত্যন্ত প্ৰয়োজনীয় বিষয় হৈ পৰিছে। নতুন প্ৰজন্মৰ কবিতাত এনেবোৰ বিষয় মই নিৰন্তৰ অন্বেষণ কৰোঁ।

গল্প, কবিতা, নাটক, উপন্যাস আদি সাহিত্যৰ সকলোবোৰ ক্ষেত্ৰৰে প্ৰধান বিষয় হৈছে প্ৰেম। এই প্ৰেম কেৱল নাৰী আৰু পুৰুষৰ প্ৰেমেই নহয়, এই প্ৰেম হ’ব পাৰে মানুহৰ প্ৰতি প্ৰেম, জাতিৰ প্ৰতি প্ৰেম, দেশৰ প্ৰতি প্ৰেম, প্ৰকৃতিৰ প্ৰতি প্ৰেম, নিঃসংগতাৰ প্ৰতি প্ৰেম, সংগীত, শিল্প-কলাৰ প্ৰতি প্ৰেম, জীৱৰ প্ৰতি প্ৰেম, নিঃস্ব-সৰ্বহাৰাৰ প্ৰতি প্ৰেম অথবা নিৰ্দিষ্ট একোটা আদৰ্শৰ প্ৰতি প্ৰেম।কবিৰ কবিতাসমূহতো এই প্ৰেম প্ৰতিফলিত হয়। এই কবিতাবোৰেই মোৰ ভাল লাগে। কিন্তু মই ভাবোঁ, কবিতাত কেৱল সৰল চিত্ৰণ নাথাকি তাত সমাজৰ প্ৰতি একোটা বাৰ্তা (message) থকা উচিত। আজিৰ কবিয়ে নিজৰ সামাজিক দায়বদ্ধতাক কেতিয়াও পাহৰি যোৱা উচিত নহয়। সুন্দৰ শব্দ, বাক্য-সজ্জা, চিত্ৰকল্প আদিৰে আদৰ্শ-নৈতিকতাহীন কবিতা লিখি চমক সৃষ্টি কৰিবলৈ চেষ্টা কৰাতকৈ আজিৰ প্ৰজন্মৰ কবিয়ে তেওঁলোকৰ কবিতাৰ মাজেৰে সামাজিক দায়ৱদ্ধতাক প্ৰকাশ কৰিবলৈ চেষ্টা কৰা উচিত। সেইদৰে নতুন চিন্তা-চেতনাৰে জীৱনক পৰ্যৱেক্ষণ কৰা কবিতাসমূহেও আমাৰ দৰে পাঠকৰ চিন্তাৰ দ্বাৰ মুকলি কৰে। এনেধৰণৰ গভীৰ ভাবোদ্দীপক কবিতাই মোৰ প্ৰিয়।

সাম্প্ৰতিক অসমীয়া কবিতাৰ প্ৰতি মই সদায়ে আশাবাদী। সঁচা কথা যে, কবি নীলিম কুমাৰে কোৱাৰ দৰে সম্প্ৰতি বিভিন্ন কাকত-আলোচনী আৰু সামাজিক মাধ্যমসমূহত প্ৰকাশ পোৱা বহুসংখ্যক কবিতাই ‘অকবিতা’। এই কথাষাৰক লৈ এসময়ত যথেষ্ট বিতৰ্কৰো সূত্ৰপাত হৈছিল। কিন্তু কবিতাৰ এগৰাকী ছিৰিয়াছ পাঠক হিচাপে আমিও উপলব্ধি কৰোঁ যে সাম্প্ৰতিক কালৰ বহু কবিয়েই চমক সৃষ্টি কৰাৰ উদ্দেশ্যে জটিল শব্দ, বাক্যসজ্জা আৰু প্ৰতীক-চিত্ৰকল্প আদিৰে তেনেই দুৰূহ কবিতা লিখাত ব্ৰতী হৈছে। মই ভাবোঁ, কবিতা সহজবোধ্য হোৱাই মংগলজনক। আজিৰ কবিয়ে মনত ৰখা দৰকাৰ যে কবিতা হৈছে চিত্ৰশিল্পৰ দৰেই এক অত্যন্ত জটিল শিল্পকৰ্ম। অসাৱধানবশতঃ পৰা সামান্য এডাল আঁক বা ৰেখাৰ বাবে যিদৰে গোটেই ছবিখনেই নষ্ট হৈ যায়, ঠিক সেইদৰে এটা মাত্ৰ  শব্দ বা বাক্যৰ ভুল প্ৰয়োগৰ বাবে কবিতাৰ সমস্ত অন্তৰ্নিহিত ভাব বা শিল্পগুণ বিনষ্ট হ’ব পাৰে।

কি এই কবিতা? কবিতাৰ সাৰ্বজনীন সংজ্ঞা আজিলৈকে সম্ভৱ কোনেও দিব পৰা নাই। কবি ৱৰ্ডছৱৰ্থৰ সংজ্ঞা অনুসৰি সাধাৰণতে ভাবৰ স্বতঃস্ফূৰ্ত প্ৰকাশেই কবিতা বুলি বহুতে ক’ব খোজে যদিও এই কথাও সত্য যে, আমাৰ মন-মস্তিষ্কত দোলা দি থকা অলেখ চিন্তা-ভাবনাৰ  বেছিভাগেই হয়তো শৃংখলিত আৰু সুবিন্যস্ত নহয় আৰু সেয়ে আৱেগিক মুহূৰ্তত উথলি উঠা ভাবৰ স্বতঃস্ফূৰ্ত প্ৰকাশেই যে কবিতা—এই সংজ্ঞা বহু সময়ত মানি ল’বলৈ অসুবিধা হয়। বৰঞ্চ এই কথাহে সত্য যে অন্তৰত উথলি উঠা ভাব বা উপলব্ধিক অবিকৃতভাৱে প্ৰকাশ কৰাৰ তাগিদাতে কবিতাক বাৰে বাৰে ভাঙি-পিটি গঢ়া হয়, নিৰ্মাণ কৰা হয়। ড^০ মহেন্দ্ৰ বৰাৰ মতে, কবিতা ৱৰ্ডছৱৰ্থে কোৱাৰ দৰে কেৱল আৱেগৰ অভিব্যক্তিয়েই নহয়, ইয়াত বৌদ্ধিক আৰু কল্পনাপ্ৰৱণতাৰ দিশ দুটাও সংলগ্ন হৈ থাকে।

কবিতা সৃষ্টিৰ প্ৰথম চৰ্তই হৈছে জীৱন আৰু জগতক সূক্ষ্মভাৱে উপলব্ধি কৰিব পৰাৰ সামৰ্থ্য। এই উপলব্ধিয়েই স্বতঃস্ফূৰ্তভাৱে কবিতাৰ ৰূপ লয়। কিন্তু কবিতাত ব্যৱহৃত শব্দ অথবা বাক্যসজ্জাবোৰক অভিব্যক্তিপূৰ্ণ কৰি তুলিবলৈ সূক্ষ্ম আৰু সচেতন মগজুৰে পুনৰ্নিমাণ কৰা হয়।

কিন্তু বহুসময়ত দেখা যায় যে কিছুসংখ্যক কবিয়ে তৎমুহূৰ্ততে কবিতা একোটা লিখি চমক সৃষ্টি কৰিবলৈ চেষ্টা কৰে। এনে কবিতাৰ সৰহ সংখ্যকেই ছিৰিয়াছ পাঠকৰ হৃদয় স্পৰ্শ কৰিব নোৱাৰে। সামাজিক মাধ্যমত প্ৰকাশিত কবিতাসমূহত সততে দেখিবলৈ পোৱা অজস্ৰ লাইক-কমেণ্টেই কেৱল একোটা কবিতাৰ  মান নিৰূপণৰ প্ৰকৃত মাপকাঠি হ’ব নোৱাৰে। সেইদৰে কাকত-আলোচনীসমূহো ‘অকবিতা’ প্ৰকাশত বহুখিনি জগৰীয়া।কেইবাখনো আগশাৰীৰ আলোচনীতো মাজে-সময়ে তেনে কবিতা প্ৰকাশ পোৱা পৰিলক্ষিত হয়। গভীৰ অন্তৰ্দৃষ্টি, জীৱন আৰু জগত সম্পৰ্কে সূক্ষ্ম অনুভূতি, ইতিহাস-চেতনা, মনস্তাত্ত্বিক অধ্যয়ন, মানৱীয় অনুভূতি, ঐতিহ্য আৰু প্ৰমূল্যৰ প্ৰতি শ্ৰদ্ধা, প্ৰগতিশীল চেতনা ইত্যাদি অবিহনে কবিতাৰ সৃষ্টি যেনেদৰে অসম্ভৱ, তেনেদৰে কবিতাৰ বিচাৰো সম্ভৱপৰ নহয়। কিন্তু কিছু সংখ্যক কবিৰ ‘অকবিতা’বোৰক বাদ দি সাম্প্ৰতিক কালত অসমীয়া কাব্যজগতত বহু ভাল কবিতাও সৃষ্টি হৈছে—যি কথাক আমি স্বীকাৰ কৰিবই লাগিব। ইতিবাচক কথা এয়ে যে কবিতাৰ নিৰ্মাণশৈলীত দোষ-ত্ৰুটি থাকিলেও সাম্প্ৰতিক কালৰ অসমীয়া কবিসকলৰ কবিতাত প্ৰতিফলিত হোৱা এটা উল্লেখযোগ্য বৈশিষ্ট্য হৈছে সমাজ চেতনা। আজিৰ কবিয়ে তেওঁলোকৰ কবিতাৰ মাজেৰে শ্ৰেণী-বৈষম্যহীন সমাজ গঢ়াৰ প্ৰগতিশীল মানসিকতাক সততে প্ৰকাশ কৰা দেখা যায়। ধৰ্মীয় সাম্প্ৰদায়িকতাৰ বিষবাষ্পৰে এচাম লোকে দেশখন কলুষিত কৰি তুলিবলৈ অপচেষ্টা কৰি থকা সময়ত আমাৰ বহুসংখ্যক নতুন প্ৰজন্মৰ কবিয়ে তেওঁলোকৰ কবিতাৰে তেনে অপশক্তিৰ বিৰুদ্ধে মূৰ দাঙি উঠা অত্যন্ত শুভ লক্ষণ।

আজিৰ প্ৰজন্মৰ কবিসকলৰ প্ৰতি মোৰ আহ্বান এয়ে যে আপোনালোকে শিপাক পাহৰি নাযাব। নিজৰ জন্মভূমি, সমাজ, দেশৰ ঐতিহ্যক শ্ৰদ্ধা কৰি প্ৰবল এক সামাজিক দায়বদ্ধতাৰে কবিতা লিখাত ব্ৰতী হওক। জটিল শব্দেৰে দুৰূহ কবিতা লিখি চমক সৃষ্টি কৰিবলৈ চেষ্টা কৰাৰ পৰিৱৰ্তে সহজভাৱে কবিতা লিখাত গুৰুত্ব দিয়ক। কেৱল বিলাসী ৰেষ্টুৰেণ্টত আয়োজিত কবি-সন্মিলনসমূহত স্পন্দিত সুৰেৰে স্পীকাৰত কবিতা পাঠ কৰি, জাউৰিয়ে জাউৰিয়ে হাত-চাপৰি পোৱাটোৱেই আপোনাৰ কবিতাৰ উদ্দেশ্য হোৱা উচিত নহয়। আপোনালোকে এনে কবিতা লিখক যি কবিতাই বৃহত্তৰ সংখ্যক সৰ্বসাধাৰণ পাঠকৰো হৃদয় স্পৰ্শ কৰিব পাৰে, তেওঁলোকক আন্ধাৰ ৰাতিৰ বাট দেখুৱাব পাৰে।

বীৰ্কে বি. থাপা এগৰাকী লেখক। বৃত্তিত তেওঁ এগৰাকী শিক্ষক।

পল্লৱ প্ৰাণ গোস্বামী

এজন শিক্ষিত ব্যক্তি হিচাপে কবিতাৰ সৈতে আপোনাৰ সম্পৰ্কটো কেনে ধৰণৰ?

 কবিতাৰ সৈতে মোৰ সম্পৰ্কটো মোটামুটি তিনি তৰপীয়া৷ স্বাভাৱিকতে প্ৰথমটো পঢ়ুৱৈ হিচাপে৷ পাঠ্যপুথিৰ কবিতাৰ পৰা আলোচনী-বাতৰিকাকত-সংকলনৰ কবিতা হৈ ছচিয়েল মিডিয়াৰ কবিতালৈ কবিতাক উপেক্ষা নকৰাকৈ চলি আহিছোঁ৷ দ্বিতীয় সম্পৰ্কটো কবিতাৰ এগৰাকী অনিয়মীয়া চৰ্চাকাৰী হিচাপে৷ স্কুলীয়া দিনত আৰম্ভ হোৱা অভ্যাসটো অৱশ্যে পাছলৈ কমিল৷ তৃতীয় সম্পৰ্কটো হʼল— কবিতা সম্পৰ্কীয় লেখা, আলোচনা, সমালোচনা আদি লেখাৰ পাঠক হিচাপে৷ সঁচা কথা কʼবলৈ গʼলে এই তৃতীয় বিষয়টোৱে মোক বেছি আনন্দ দিয়ে৷ এটা কবিতাৰ মাজেৰে নিজৰ যাত্ৰা আৰু আন এজনৰ যাত্ৰাৰ তুলনা, যাত্ৰাপথত নিজে আৰু আন এজনে আৱিষ্কাৰ কৰা অনেক খুটি-নাটিয়ে সততে মোক উত্তেজিত কৰি ৰাখে৷ কত শাখা-প্ৰশাখাৰে কবিতা একোটাৰ আলোচনা হʼব পাৰে, সেই বিষয়টো প্ৰথমবাৰলৈ অনুভূত কৰাইছিল বাঙালী কবি, ঔপন্যাসিক, প্ৰাবন্ধিক জয় গোস্বামীৰ ৰৌদ্ৰ ছায়াৰ সংকলন শীৰ্ষক কিতাপখনে৷ আজিও এই কিতাপখনে মোক বিমল আনন্দ প্ৰদান কৰে৷ অসমীয়া ভাষাত তেনে ধৰণৰ আলোচনা দেখাৰ লোভটো থাকি যায়!

আপুনি কবিতা কিয় পঢ়ে?

কবিতা কিয় পঢ়োঁ বুলিলে উত্তৰটো পোনে পোনে দিয়া টান৷ গল্প এটা পঢ়াৰ কাৰণ, উপন্যাস এখন পঢ়াৰ কাৰণ, প্ৰবন্ধ এটা পঢ়াৰ কাৰণ সেই সেই বিষয়ে নিৰ্ধাৰণ কৰি দিয়াৰ দৰে কবিতায়ো বোধহয় কবিতা পঢ়াৰ কাৰণ নিৰ্ধাৰণ কৰি দিয়ে৷ আনন্দৰ বাবে? আৱিষ্কাৰৰ আনন্দৰ বাবে? হʼব পাৰে৷

কেনে ধৰণৰ কবিতাই আপোনাক তৃপ্তি দিয়ে?

বিভিন্ন সময়ত বিভিন্ন ধৰণৰ কবিতাই মানসিক-বৌদ্ধিক তৃপ্তি দিয়ে৷ কেতিয়াবা সৰলতাই, কেতিয়াবা অভিনৱত্বই তৃপ্তি দিয়ে৷ শ্ৰীশ্ৰীমাধৱদেৱৰ বৰগীতৰ কাব্য, কবীৰৰ দোহাৰ কাব্যই মন-প্ৰাণ ভৰাই তোলে৷ আৰু সততে হৃদয় আলোড়িত কৰে বুদ্ধিদীপ্ততা আৰু সাহিত্যিক চাতুৰ্যই৷ সেয়ে হয়তো সম্প্ৰতি ছচিয়েল মিডিয়াত শ্ৰীজাতে লিখা বুদ্ধিদীপ্ত আৰু সাহিত্যিক সৌন্দৰ্যৰে চিকমিকাই থকা কবিতাবোৰ বিচাৰি বিচাৰি পঢ়োঁ, কবীৰ সুমনৰ গানৰ কাব্য বাৰে বাৰে শুনো৷

সাম্প্ৰতিক অসমীয়া কবিতা সম্পৰ্কে আপোনাৰ ধাৰণা কি?

সাম্প্ৰতিক অসমীয়া কবিতা সম্পৰ্কত মোৰ অনুভৱ নাতিশীতোষ্ণ৷ ভালেমান ভাল কবিতা লিখা হৈ উঠিলেও কʼৰবাত যেন কিবা এক স্থবিৰতা! হয়তো একেধৰ্মিতাৰ স্থবিৰতা, হয়তো অতীততে থকাৰ প্ৰৱণতাৰ স্থবিৰতা, হয়তো ক্লিচেৰ স্থবিৰতা…! কবিতা লিখাত বিৰতি পৰা নাই, কিন্তু এই মুহূৰ্তত ʼঅসমীয়া কবিতাʼ বুলি চিনাকি দিবলৈ কিবা এক বৈশিষ্ট্যৰ অভাৱ যেন লাগে৷ সেই কাৰণেই হয়তো ব্যক্তিগতভাৱে নীলমণি ফুকনকে অসমীয়া কবিৰ ভিতৰত একেবাৰে শেহতীয়া আধুনিক কবি যেন লাগে৷ তথাপি এই আশা নিশ্চিতভাৱে আছে—  ভাল কবিতাবোৰ অচিৰেই একগোট আৰু সঘন হʼব, কবিসকলে নিজা একোটা বলিষ্ঠ কণ্ঠস্বৰ পাব, অসমীয়া কবিতাই জগতৰ সমীহ আদায় কৰিব৷

কবিসকলৰ প্ৰতি আপোনাৰ কি আহ্বান?

কবিসকললৈ মোৰ আহ্বান হয়তো ওপৰৰ দফাটোতে সোমাই আছে৷ তাৰ উপৰি কʼব খুজিছোঁ, যিকোনো লেখাৰ ক্ষেত্ৰত অধ্যয়নৰ গুৰুত্ব অনেক৷ গদ্য-পদ্যৰ পাঠ, কবিতা সম্পৰ্কীয় আলোচনাৰ পাঠে কবিসকলক নিশ্চিতভাৱে উপকৃত কৰে৷ এই প্ৰসংগতে মনত পৰিছে, আমি কবিতা লিখাৰ কচৰৎ কৰাৰ কথা শুনি কবি হীৰেন ভট্টাচাৰ্যই অতি আন্তৰিকতাৰে কৈছিল— “ভাল কবিতা লিখিবলৈ ভাল গদ্য পঢ়িবা”৷ কথাটো আমি মানি আহিছোঁ— গদ্য লিখাৰ ক্ষেত্ৰত ভাল কবিতাৰ অধ্যয়নে আৰু কবিতা লিখাৰ ক্ষেত্ৰত ভাল গদ্যৰ অধ্যয়নে সদায় সহায় কৰে৷ আমাৰ এটা চুটি লেখাত কবিতাক গণিতৰ লগত তুলনা কৰিছিলোঁ— অংক যিদৰে কিছুমান যুক্তিৰ নিকপকপীয়া সাজোন, কবিতাও সেই ধৰণেই নিকপকপীয়া হোৱা উচিত৷ মেদবৰ্জিত, যুক্তিযুক্ততাৰে গীটাৰৰ তাঁৰৰ দৰে টনটনীয়া হৈ থকা কবিতাই চাগৈ ভাল কবিতা!

পল্লৱ প্ৰাণ গোস্বামী এগৰাকী সমসাময়িক লেখক আৰু নীলা চৰাই নামৰ অসমীয়া ই-আলোচনীৰ প্ৰতিষ্ঠাপক সম্পাদক।

ডাঃ ৰবীন মজুমদাৰ

এজন শিক্ষিত ব্যক্তি হিচাপে কবিতাৰ সৈতে আপোনাৰ সম্পৰ্কটো কেনেধৰণৰ?

কবিতাৰ লগত আন বহুতৰ দৰে মোৰো চিনাকি স্কুলৰ পাঠ্যপুথিৰ পদ্যৰ মাধ্যমেৰে। দশম মানলৈকে ছন্দবদ্ধ কবিতাৰ পাঠত অভ্যস্ত হৈ থাকি কলেজ পাই আধুনিক অসমীয়া তথা ইংৰাজী কবিতাৰ লগত চিনাকি। অৱশ্যে সেইবোৰত বিশেষ জটিলতা নথকাৰ বাবে ভাল লগা হৈয়ে আছিল। আনকি স্কুলত থাকোঁতে কবিতাৰ প্ৰতি আকৰ্ষিত হৈ বিশেষকৈ শৈলধৰ ৰাজখোৱাৰ “উঠাহে ফুলৰা, উঠাহে চতলা, উঠা দেৱবালা স্বৰূপ ধৰি” বা বিহগী কবিৰ “অ’ মোৰ সাদৰী ফুলামপাহি? শ্যামলী পাতৰ উৰণি গুচাই কাৰ ফালে চাই মাৰিলি হাঁহি?” বা নলিনীবালা দেৱীৰ দেশপ্ৰেমমূলক কবিতা পঢ়ি তেনেধৰণে কবিতা লিখাৰ চেষ্টাও নকৰা নহয়। সেয়া নিশ্চয় কবিতাৰ প্ৰতি আকৰ্ষণ বা প্ৰভাৱৰ কাৰণেই আৰু তেনেদৰেই অংকুৰিত হোৱা কবিতাৰ বীজ এতিয়ালৈকে বৰ্তি আছে।

আপুনি কবিতা কিয় পঢ়ে?

কবিতা কিয় পঢ়োঁ বুলিলে স্বনামধন্য কবি হীৰুদাৰ ভাষাৰেই ক’ব লাগিব যে কবিতা পঢ়ি পাহৰিব পাৰি কিছু দুখ, কিছু গ্লানি। কিবা কাৰণত গধুৰ হৈ থকা বা বিষাদগ্ৰস্ত মন কোনো প্ৰিয় কবিতাৰ পাঠে পাতল কৰি দিয়ে, বিষাদ দূৰ কৰে, যেন এন্ধাৰত বাট বিচাৰি নেপাই ঘূৰ্মুটিয়াই থাকোঁতে পোৱা বাটৰ সন্ধান বা দেখা পোহৰৰ ৰেঙনি!

কেনেধৰণৰ কবিতাই আপোনাক তৃপ্তি দিয়ে?

কেনেধৰণৰ কবিতা বুলিলে একে আষাৰেই ক’ব লাগিব, বুজি পোৱা কবিতা, অন্ততঃ কবিয়ে যি ভাব লৈ লিখিছে তাৰ এশ শতাংশ নহ’লেও ষাঠি-সত্তৰ শতাংশ বোধগম্য হ’ব লাগিব, হৃদয়ংগম কৰিব পৰা হ’ব লাগিব, সেয়া কোনো বিখ্যাত প্ৰিয় কবি বা অখ্যাত কবিৰো কবিতা হ’ব পাৰে।

সাম্প্ৰতিক অসমীয়া কবিতা সম্পৰ্কে আপোনাৰ ধাৰণা কি?

জ্যোতিপ্ৰসাদ, বিষ্ণু ৰাভা, পাৰ্বতিপ্ৰসাদ বৰুৱা, অমূল্য বৰুৱা, গণেশ গগৈ, যতীন্দ্ৰনাথ দুৱৰা, দেৱকান্ত বৰুৱা, হেম বৰুৱা, নৱকান্ত বৰুৱা, ৰঘুনাথ চৌধাৰী, নলিনীবালা দেৱী, নিৰ্মলপ্ৰভা বৰদলৈকে ধৰি নমস্য কবিসকলে অসমীয়া কবিতাক যি এক অতি উচ্চ স্থানত অধিষ্ঠিত কৰি থৈ গৈছে, সেই ধাৰা এতিয়াও কোনো কোনো কবিৰ ৰচনাত প্ৰবহমান বুলি ক’ব পাৰি এইবাবেই যে কবিতাৰ বাবেই অসমীয়া সাহিত্যলৈ শেহতীয়াকৈ আহিছে অতি সন্মানীয় জ্ঞানপীঠ বঁটা। তথাপি ক’ব লাগিব যে সাম্প্ৰতিক কালত সংখ্যা যথেষ্ট বাঢ়িছে যদিও মানবিশিষ্ট কবিতাৰ সংখ্যা সিমান বঢ়া নাই।

কবিসকলৰ প্ৰতি আপোনাৰ কি আহ্বান?

কবিতাৰ সৃষ্টি যিহেতু কবিৰ একান্ত নিজৰ বিষয়, তেনে ক্ষেত্ৰত তেওঁলোকৰ সৃষ্টি সম্পৰ্কে কিবা আহ্বান জনোৱাৰ অৱকাশ আছে নে নাই, কথাটো ভাবি চাবলগীয়া। তথাপি ক’ব পাৰি যে কবিতাৰ মাধ্যমেৰে সাহিত্য-সেৱা কৰিব খোজাসকলে, বিষয়টো কেৱল ‘হবি’ হিচাপে নলৈ গুৰুত্বসহকাৰে লওক, অগ্ৰজ কবিৰ কবিতা অধ্যয়ন কৰক, আধুনিক অসমীয়া কবিতা মানে দুৰ্বোধ্য কিবা এটা বোলা তথাকথিত অপবাদ দূৰ কৰিবলৈ দুৰ্বোধ্য ৰচনা পৰিহাৰ কৰি পঢ়ুৱৈয়ে কিছু বুজি পোৱাকৈ লিখাৰ কথা চিন্তা কৰক, আৰু ‘তৰলতা’ৰ এক লক্ষ্মণৰেখা নিজেই ঠিক কৰি লওক।

ডাঃ ৰবীন মজুমদাৰ গুৱাহাটী নিবাসী এগৰাকী জ্যেষ্ঠ গল্পকাৰ, ঔপন্যাসিক।

ড^০ প্ৰদীপ কুমাৰ গগৈ

উক্ত শিৰোনামাৰে মোক Poetry without Fearৰ ফালৰ পৰা সাতশ মান শব্দৰ ভিতৰত লিখিবলৈ কৈছে। মই কবি নহওঁ, মাজে সময়ে কবিতা পঢ়োঁ, সেই বুলি কবিতাৰ ‘চমজদাৰ’ হৈ লিখাৰো সামৰ্থ্য নাই। মনত পৰিল C.P. Snow- ৱে ১৯৫৯ চনত কেম্ব্ৰিজ বিশ্ববিদ্যালয়ত দিয়া The Two Cultures নামৰ Rede বক্তৃতালৈ, যিটো পাছত গ্ৰন্থাকাৰে প্ৰকাশ পাইছিল আৰু বিজ্ঞানসেৱী আৰু আন বুদ্ধিজীৱীসকলৰ মাজত খলকনি লগাইছিল। চীন দেশৰ চাহৰ চমজদাৰৰ বিষয়ে লিন উটাঙে The Importance of Living গ্ৰন্থত আৰু আমাৰ ‘ৰূপৰ টিলিঙাৰ মাত’ৰ কবি প্ৰয়াত ড^০ মহেন্দ্ৰ বৰাই বিভিন্ন দেশৰ কবিতাৰ জুতিৰ বিষয়ে লিখা অপূৰ্ব পুথি ফুল তৰা গানৰ মুখবন্ধত এনেকৈ কৈছে–‘‘চীনদেশৰ চাহৰ চমজদাৰে হেনো পিয়লাত সোহা মাৰি উঠিয়েই ক’ব পাৰে, সেইখিনি কোন বাগিচাৰ চাহপাত! চাং টাই নামৰ এজন চমজদাৰে মিন ৱেনচুই নামৰ আন এজন চমজদাৰৰ ঘৰত চাহ খাবলৈ বহিছিল। মিন ৱেনচুৱে আগবঢ়াই দিয়া চাহৰ পিয়লাটো হাতত লৈ চাঙে দেখা পালে, চাহ আৰু পিয়লাৰ ৰং একেই; চাহ পিয়লাটোৰ কিমানলৈকে আছে মনিবই নোৱাৰি, কেৱল নামত এটা সুন্দৰ গন্ধ লাগিছে। তেওঁ তেতিয়া মিনক সুধিলে, ‘‘চাহপাত খিনি ক’ৰ?” মিনে উত্তৰ দিলে, ‘‘লাংৱানৰ।” চাঙে পিয়লাটোত সোহা মাৰি ক’লে, ‘‘ওঁহো নহয়। চাহ কৰা নিয়মটোহে লাংৱানৰ, পাতখিনি কিন্তু লোচিয়েহৰ।” মিনে মিচিকিয়ালে। মই কিন্তু কবিতাৰ ইমান চমজদাৰ নহয় আৰু কবিতাৰ বিষয়ে মোৰ ধাৰণা, জুতি, ভাল লগাৰ কাৰণ সকলোৰে গ্ৰহণযোগ্য নহ’ব।

মোৰ বাবে কবিতা হ’ল অতি কম শব্দত প্ৰকাশ কৰা প্ৰকৃতি আৰু সমাজৰ কোনো বিষয়ক লৈ কবিৰ অভিজ্ঞতা, কল্পনা; তাত থাকে ব্যঞ্জনা, ছন্দ, শব্দ অলংকাৰ, প্ৰতীক, পটভূমি, সমমিতি বা Symmetry আৰু কোনো কোনো ক্ষেত্ৰত কবিতাৰ সাংগীতিক লয়। ধ্বনি আৰু শব্দ চয়ন কবিতাৰ সৌন্দৰ্যৰ আন দুটা উপাদান।

মই ভালপোৱা অসমীয়া কবিসকল : দেৱকান্ত বৰুৱা, নৱকান্ত বৰুৱা, অমূল্য বৰুৱা, গণেশ গগৈ, জ্যোতিপ্ৰসাদ আগৰৱালা, বিষ্ণুপ্ৰসাদ ৰাভা (গীতি কবিতা), বীৰেশ্বৰ বৰুৱা, হেম বৰুৱা, ৰাম গগৈ, ৰবীন্দ্ৰ সৰকাৰ, মহেন্দ্ৰ বৰা, নলিনীধৰ ভট্টাচাৰ্য, সুগন্ধি পখিলাৰ কবি হীৰেন ভট্টাচাৰ্য ইত্যাদি। অসমৰ অতি নতুন চামৰ কবিসকলৰ বহুতৰে কবিতা বুজি পাবলৈ টান বা মই বিচৰা সৌন্দৰ্য নাপাওঁ, শব্দৰ কোলাহলত যেন কবিতাৰ ছন্দ হেৰাই যায়। বিদেশী কবিসকলৰ ভিতৰত মোৰ প্ৰিয় আছিল খলিল জিব্ৰান (The Prophet), ওৱৰ্ডছৱৰ্থ, কীটছ, ছীলভিয়া প্লাথ, ৰিলকে, টি. এছ. এলিয়ট, এমিলী ডিকিনছন, নাজিম হিকমত, পাবলো নেৰুডা ইত্যাদি আৰু বঙালী কবি সুকান্ত ভট্টাচাৰ্য, জীবনানন্দ দাশ আৰু ৰবীন্দ্ৰনাথ। অসমৰ নতুন কবিসকলৰ প্ৰসঙ্গত ৰামধেনু যুগৰ কবি, সমালোচক ড^০ দিলীপ বৰুৱাই দিয়া কলৰিজৰ এটা উদ্ধৃতি দিবলৈ মন যায় (ড^০ দিলীপ বৰুৱাৰ সমালোচনা সাহিত্য, সম্পাদক ৰঞ্জন ভট্টাচাৰ্য, যোৰহাট, ২০২০) “Poetry gives most pleasure when only generally and not perfectly understood.”

ৰবীন্দ্ৰ সৰকাৰৰ কবিতাবোৰ মূলভাবাৰ্থৰ যেন এক মণিময় অবিৰত যাত্ৰা, ক’তো যতি নাই আৰু শব্দৰ জোনাকীয়ে যেন স্নিগ্দ্ধ আলোক প্ৰদান কৰে। তেওঁৰ আত্মকথা ‘দিনবোৰ মোৰ সোণৰ সজা’তখনো আৰম্ভণিৰে পৰা কাব্যিক বিস্ময়েৰে ভৰা। সৰু অথচ কাব্যিক মাধুৰ্যৰে পূৰ্ণ, শৰৎকালৰ জোনাক নিশাৰ পোহৰে যেন আৰু কবিত্বময় কৰি তুলিছে।

দেৱকান্ত বৰুৱা মূলতে যৌৱনৰ, প্ৰেমৰ আৰু অসমীয়া আধুনিক কবিতাৰ ভগীৰথ, অগ্ৰদূত। তেওঁৰ কবিতাত জগতৰ শাশ্বত নীতি– সকলোৰে আৰম্ভণি আৰু শেষ আছে; প্ৰেম-নিৰাশাৰ মাজতো আছে আদি-অন্ত। তেওঁৰ শব্দৰ যাদুময় ঝংকাৰ আৰু সমমিতি (Symmetry) কবিতাৰ সৌন্দৰ্যৰ মূল উপাদান।

“পদুমৰ পাহি সৰে,	বসন্ত লেৰেলি পৰে
               মাৰ যায় তৰা
হাঁহি আৰু মৰণৰ	অপূৰ্ব আভাৰে দীপ্ত
              এই বসুন্ধৰা” (পৃথিৱী)

এনেধৰণৰ আন এটি কবিতাৰ স্তৱক হ'ল–
“প্ৰতিমাৰ পখালোঁ চৰণ কিয়? তুমি নুবুজিবা সখি!
        কিনো বেদনাত 
ষষ্ঠীত প্ৰতিষ্ঠা কৰা দেবীক বিসৰ্জো আমি বিজয়াৰ
       বিফল সন্ধ্যাত” (সাগৰ দেখিছা)
অথবা,
“আমাক পাহৰি যাব অনাগত ভৱিষ্যই, মানুহৰ
     মিছা ইতিহাস,
আমাক পাহৰি যাব প্ৰভাতৰ পূবেৰুণে সন্ধিয়াৰ
     সুন্দৰ আকাশে।” (কলংপাৰত)

দেৱকান্তৰ ‘বিহুৰ পেঁপা’ কবিতাটো যেন প্ৰকৃতি-মানুহৰ নৱযৌৱনৰ লহৰ, অপূৰ্ব। সেইদৰে ‘লাচিত ফুকন’, ‘যৌৱন’, ‘আমি দুৱাৰ মুকলি কৰোঁ’ আৰু ‘মোৰ দেশ মানুহৰ দেশ’ কবিতাকেইটা যৌৱনৰ পাৰ বাগৰা পৰিপক্ব বয়সৰ কবিতা। বহু ক্ষেত্ৰত কবিতাৰ ৰসাচ্ছাদন কৰিবলৈ হ’লে পটভূমিৰ ঐতিহাসিক জ্ঞানৰ প্ৰয়োজন। এই কথা মোৰ ভাল লগা দেৱকান্ত, নৱকান্ত, এলিয়ট, ৰিলকে, ছীলভিয়া প্লাথ, জীৱনানন্দ সকলোৰে ক্ষেত্ৰত অনুভব কৰোঁ। দেৱকান্তৰ বিখ্যাত সঙ্গীতময় কবিতা ‘আমি দুৱাৰ মুকলি কৰোঁ’ৰ কোন এই নিক’লাচ ৰ’ৰিক? ৰ’ৰিক (১৮৭৪-১৯৪৭) হ’ল এক ৰহস্যবাদী চিত্ৰকৰ, UNESCOৰদৰে অনুষ্ঠান স্থাপনৰ প্ৰেৰণা; জন্ম হৈছিল ৰাছিয়াৰ ছেইণ্ট পিটাৰ্ছবাৰ্গত। ১৯১৭ চনৰ ৰাছিয়াত সাম্যবাদ প্ৰতিষ্ঠাৰ পাছত আমেৰিকালৈ প্ৰব্ৰজন কৰি ১৯২৩ চনত ভাৰতলৈ আহে হিন্দু আৰু বৌদ্ধ দৰ্শনৰ প্ৰতি আগ্ৰহী হৈ। ইতিমধ্যে প্ৰথম মহাযুদ্ধ শেষ হৈছে, সমগ্ৰ ইউৰোপ-এছিয়াত ভীষণ মন্দাৱস্থা হ’লেও আমেৰিকাৰ অৰ্থনীতিৰ জয়জয়কাৰ অৱস্থা আৰু প্ৰায়বোৰ লোক ভোগবাদৰ চৰম শিখৰত, কিন্তু একে সময়তে সমাজত হতাশা, নৈৰাশ্য তথা পুঁজিবাদৰ হাতোৰাত মানৱতা ভূলুণ্ঠিত। এনে সময়তে ৰ’ৰিকে ‘And we are opening the Gate’ নামৰ ছবিখন আঁকিছিল, যিটো ইতিহাসবেত্তা দেৱকান্তৰ কবিতাৰো শিৰোনাম। ছবিখনত দেখা যায় যে এখন সুউচ্চ পুৰণি, এন্ধাৰ ৰঙৰ কোনো গীৰ্জাৰ খোলা দুৱাৰেদি সুদূৰৰ নাতিউচ্চ পাহাৰৰ নামনিত এটি উজ্জ্বল মঠ, যাৰ চাৰিওফালে সোণালী হালধীয়া ৰঙৰ পোহৰৰ তিৰবিৰণি; এন্ধাৰ দেৱালৰ মুখত দুজন সন্তৰ মূৰ্তি আৰু একাষে এটা ঘণ্টা ওলমি আছে। প্ৰতীকি অৰ্থত ই ইংগিত দিছে ভোগবাদী, এন্ধাৰ হতাশাৰ যৱনিকা ভাঙি আধ্যাত্মিকতাৰ পোহৰ দৰ্শন। দেৱকান্তয়ো বাস্তৱত সেই দ্বিতীয় মহাসমৰৰ পাছত ইউৰোপ, এছিয়াত ক’তো যেন মুকলি দুৱাৰেদি আলোকিত পৃথিৱী নেদেখিলে, সকলোতে মাত্ৰ যুদ্ধোত্তৰ পৃথিৱীৰ হতাশা! কেৱল সেই কিতাপৰ দ’মৰ ওপৰত থকা ছবিখনতহে দুৱাৰ মুকলি দেখা পাইছে। আন এটা কবিতা ‘মোৰ দেশ মানুহৰ দেশ’ত পাওঁ–

‘‘সৃজনৰ আবেগত হাবি কাটি নগৰ সাজিছে
জীৱনৰ মৃত্যু দীপ্ত তীব্ৰ প্ৰেৰণাত
পাৰ হৈ উচ্ছল বাৰিধি
পাৰ হৈ গভীৰ অৰণ্য
দীপময় ভাৰত গাঢ়িছে
কম্বোজত সাজিছে ওঙ্কাৰ ধাম।''

এয়া হ’ল সপ্তম-অষ্টম শতিকাত দক্ষিণ ভাৰতৰ চোল-পাণ্ড্য ৰাজত্বৰ সময়ত বহুতো সদাগৰে ইন্দোচীনত উপনিবেশ পাতি ভাৰতীয় সংস্কৃতিৰ পোহৰ বিলাইছিল। আজিৰ কম্বোডিয়া সেই কালৰ কম্বোজ আৰু ভিয়েটনাম আছিল চম্পা, বালি-সুমাত্ৰাতো একেই কথা। বৰ্তমানৰ কম্বোডিয়াৰ চিয়েম-ৰিয়েপ নগৰত অঙ্কোৰ বা নগৰ সাজি বিশাল ৱাট (মন্দিৰ) সাজিছিল বিষ্ণু মন্দিৰ ৰূপে, আজিও অক্ষত পৃথিৱীৰ সৰ্ববৃহৎ হিন্দু মন্দিৰ, UNESCO Heritage ঘোষিত, পাছলৈ বৌদ্ধ মন্দিৰলৈ ৰূপান্তৰ হ’ল। তেনেদৰে–

‘‘আত্মাৰ আদেশ মানি
অতিক্ৰমি হিমালয়
তিব্বতৰ বৰফ স্তূপত যি মানুহে
মৈত্ৰী আৰু অহিংসাৰ
শলিতা জলালে...''

খ্ৰীষ্টীয় ষষ্ঠ-সপ্তম শতিকাতে নালন্দা আৰু বিক্ৰমশীলা বিশ্ববিদ্যালয়ৰ বৌদ্ধ পণ্ডিত শান্ত ৰক্ষিত, পদ্মসম্ভৱ আৰু শ্ৰীজ্ঞান দীপাঙ্কৰে তিব্বতত বৌদ্ধবিহাৰ প্ৰতিষ্ঠা কৰি জিংঘাসু লোকসকলক শান্তি, মৈত্ৰী, অহিংসা আৰু কৰুণাৰে দীক্ষিত কৰিলে। ঠিক তেনেকৈ এলিয়টৰ The Waste Land  কাব্য (প্ৰকাশ ১৯২২) সেই প্ৰথম বিশ্বযুদ্ধৰ পাছৰ অশান্ত আৰু বিশৃংখল সমাজৰ প্ৰতীকবাদী প্ৰকাশ। ইয়াত পাঁচটি কবিতা The Burial of the Dead, A Game of Chess, The Fire Sermon, Death by water আৰু What the Thunder said। পঞ্চম কবিতাটোৰ শেষৰ ফালে তেওঁ বৰ্ণনা কৰিছে এই অশান্ত জৰ্জৰিত সংসাৰত শান্তিৰে থাকিবলৈ হ’লে আমি সেই বৃহদাৰণ্যক উপনিষদৰ (৫.১) মহাণ মন্ত্ৰ মনত ৰাখিব লাগিব–

Datta, Dayadham, Dayamata
Santih, Santih, Santih

অৰ্থাৎ দিয়া (দান কৰা), অনুকম্পা-কৰুণা প্ৰদৰ্শন কৰা, নিজকে দমন কৰি ৰখা। তাৰ পাছত সকলোৰে শান্তি, শান্তি, শান্তি।

সেইদৰে ছীলভিয়া প্লাথ আৰু ৰেইনাৰ মাৰিয়া ৰিলকেৰ কবিতাত বাইবেলৰ Lazarus প্ৰসঙ্গ পোৱা যায়। ৰিল্কেৰ ‘The Raising of Lazarus’ আৰু ছীলভিয়া প্লাথৰ ‘Lady Lazarus’ কবিতাত থকা Lazarus প্ৰসঙ্গই কি সূচায়? বাইবেলৰ কাহিনীটো হ’ল যীশুৰ প্ৰিয় শিষ্য মাৰ্থা আৰু মৰিয়মৰ ভায়েক Lazarus বেমাৰ হৈ ঢুকালত তেওঁক চাৰিদিনৰ পাছত কবৰৰ পৰা জীৱিত অৱস্থাত উলিয়াই আনিছিল (বাইবেল, জ’ন ১১), ঠিক যেন ছাইৰ পৰা ফীনিক্স পক্ষীৰ পুনৰ জনমৰ দৰে। অৰ্থাৎ প্লাথে মৃত্যুলৈ ভয় নকৰে, কাৰণ তেওঁ পুনৰ জন্ম হৈ অন্যায়ৰ প্ৰতিশোধ ল’ব। সেয়েহে কৈছে–

‘Dying
Is an art, like everything else
I do it exceptionally well’

ঠিক সুগন্ধি পখিলাৰ কবিয়ে কোৱাৰ দৰে ‘মৃত্যুওতো এটা শিল্প…’। আচৰিত মিল! সেইবাবেই ছীলভিয়া প্লাথে আত্মহত্যা কৰিছিল। মোৰ ধাৰণা কবিতা অতি কম শব্দত কবিৰ অভিজ্ঞতা, অনুভৱক নান্দনিক ৰূপে, সৌন্দৰ্যৰ বিবিধ আহিলাৰে ভূষিত হৈ প্ৰকাশ কৰা এক মাধ্যম। খলিল জিব্ৰানৰ Prophet কাব্যৰ দুটামান উদাহৰণ : দানৰ বিষয়ে কৈছে–

‘‘And there are those who give and know not
pain is giving, nor do they seek joy,
nor give with mindful of virtue;
they gave as in yonder valley the myrtle
breath its fragrance into space.
Through the hands of such as those
God speaks, and from behind their eyes
He smiles upon the earth.''

নাৰী-পুৰুষৰ বিবাহৰ সম্পৰ্কত কৈছে :

“But let there be spaces in your togetherness
And let the winds of heavens dance
between you...
And stand together yet not too near together
For pillars of the temple stand apart
And the Oak tree and the Cypress grow not
is each other's shadow''

সেইদৰে অকালতে মৃত্যু হোৱা কবি অমূল্য বৰুৱাৰ ‘কয়লা’, ‘কুকুৰ’, ‘বেশ্যা’ আদি কবিতাত দ্বিতীয় মহাসমৰৰ সময়ৰ কলিকতাৰ এখন স্পষ্ট ছবি দেখা পাওঁ। তেনেধৰণৰ অভিজ্ঞতাকেই যেন প্ৰকাশ কৰিছিল অমূল্য বৰুৱাৰ সমসাময়িক আৰু কম বয়সতে মৃত্যু হোৱা কবি সুকান্ত ভট্টাচাৰ্যই। তেওঁৰ ‘ৰানাৰ’ আৰু ‘হে মহাজীবন’ মোৰ প্ৰিয় কবিতা। ‘হে মহাজীৱন’ত জীৱনৰ ৰূঢ় বাস্তৱ প্ৰকাশ পাইছে এনেদৰে :

‘‘হে মহাজীবন, আৰ এ কাব্য নয়
এবাৰ কঠিন, কঠোৰ গদ্যে আনো,
পদ-লালিত্য-ঝঙ্কাৰ মুছে যাক
গদ্যেৰ কড়া হাতুৰিকে আজ হানো!
প্ৰয়োজন নাই, কবিতাৰ স্নিগ্ধতা
কবিতা তোমায় দিলাম আজকে ছুটি,
ক্ষুধাৰ ৰাজ্যে পৃথিবী-গদ্যময় :
পূৰ্ণিমা-চাঁদ যেন ঝলসানো ৰুটি।''

যৌৱনৰ সন্ধিক্ষণত ভাল লাগিছিল জীবনানন্দ দাশৰ বনলতাসেন কবিতাপুথিৰ ‘বনলতা সেন’, ‘ধানকাটা হয়ে গেছে’ আৰু ধূসৰপাণ্ডুলিপিত থকা ‘পঁচিশ বছৰ পৰে’ আদি কবিতা। শেষত আৱাহন যুগৰ কবি হেম বৰুৱা আৰু দেৱকান্ত বৰুৱাৰ খুব মিল থকা দুটি কবিতাৰ কলিৰে সামৰিছোঁ।

‘‘আমাৰ পথাৰ ৰমক জমক
ভদাইৰ আগ চোতালত
দোৰপতি থৰক বৰক
মাকো সৰি সৰি পৰে।'' (হেম বৰুৱা)
			
‘‘দহোটি আঙুলি চপাঁকলি যেন
পদুমৰ ঠাৰি দুখনি হাত
চুই দোৰপতি থৰক বৰক
তত নাইকিয়া মাকোৰ গাত।'' (দেৱকান্ত বৰুৱা)

এনেদৰেই কবিতাৰ সৌন্দৰ্যই আমাৰ অনুভূতিক জগাই তোলে।

ড^০ প্ৰদীপ কুমাৰ গগৈ ডিব্ৰুগড় বিশ্ববিদ্যালয়ৰ ৰসায়নবিজ্ঞান বিভাগৰ অৱসৰপ্ৰাপ্ত অধ্যাপক আৰু অসমৰ এগৰাকী বিশিষ্ট লেখক আৰু অনুবাদক। উচ্চ মানৰ গৱেষণাপত্ৰিকাত ৰসায়নবিজ্ঞানৰ ভালেমান গৱেষণাপত্ৰ প্ৰকাশ পোৱাৰ লগতে তেওঁৰ ছখন গ্ৰন্থ প্ৰকাশ পাইছে। বৌদ্ধ আৰু চুফী দৰ্শন তেওঁৰ বিশেষ আগ্ৰহৰ বিষয়।

By Deepak Panda

Poetry is the biggest canvas of creativity which reflects wide range of ideas, thoughts; stroke of pen can bring words from anywhere.

Precisely written with few words can mesmerize and can touch someone’s heart, it’s romance with the literature. So I read poems.

Usually Poets write about the ugly part of the society, about negativity. Of course it should be, as poetry is the reflection of the society. It alerts and cautions. But apart from all this, the society is having many good, pleasant things. I think poems should not criticize or just go on narrating negativity but it should deal with the solution. Poem should be a form of awakening. I do like positive writing.

It’s not advisable to read and follow the famous poets, it will seize to the development of one’s own and new style or ideas. A poet should be born naturally. Young poets should observe the happenings around them. They should be on thought process so that they can develop their own expressing ideas.

The author is a journalist and writer based in Sambalpur, Odisha.